Living Lab ‘Waterkerende landschappen’

In de regio’s Zuidwestelijke Delta en Eems-Dollard spelen ingewikkelde opgaven, zoals waterveiligheid, biodiversiteit en de versterking van de regionale economie. De welvaart van de lokale bevolking is een zorg; economische vooruitgang blijft achter in deze gebieden. Een aantal organisaties streeft naar een toekomstbestendige inrichting van het voorland, de dijkzone en het achterland in deze gebieden. De organisaties willen experimenteren met concepten voor inrichting en beheer en gebruik, in samenwerking met ondernemers, ngo’s, burgers en bestuurders.

Het realiseren van waterkerende landschappen zorgt voor ingrijpende wijzigingen in het huidige landschap, waarvoor niet altijd draagvlak is van omwonenden en gebruikers. De plan- en ontwerpprocessen vragen dan ook om sociale innovatie.

Doelen

• Meer te weten komen over innovatieve inrichtingsconcepten voor meervoudige kustverdediging en die kennis met elkaar delen.
• Bovengenoemde kennis en inzichten uitwerken in lopende initiatieven in de regio’s Zuidwestelijke Delta en Eems-Dollard.
• Sociale innovatie monitoren in projecten voor meervoudige kustverdediging.
• Het hergebruik van slib in het Oosterschelde-gebied ecologisch monitoren.
• Bovengenoemde kennis en ervaringen vastleggen in handreikingen en andere vormen van kennisverspreiding.

Onderzoek naar erosiebeschermende maatregelen met suppleties in de Oosterschelde

Belangrijke begrippen

Het onderzoek naar innovatieve inrichtingsconcepten hanteert de volgende begrippen:

• Meervoudige kustverdediging
  Duurzaam overstromingsrisicobeheer met sociaaleconomische voordelen en meerwaarde voor milieu, natuur en landschap.
• Ecosysteemdiensten
  We doen praktijkgericht onderzoek naar de werking van ecosysteemdiensten in land-waterovergangen, gericht op waterveiligheid, recreatie en klimaatadaptatie-vermogen.
• Analyse landschapsbeleving
  In de living lab monitoren we hoe betrokkenen en omwonenden het landschap beleven. Hoe ervaren zij de veranderingen?
• Circulair en duurzaam gebruik van slib
  Soms is er een tekort en soms kampen regio’s juist met te veel slibrijk sediment bij de grote wateren. Het (her)gebruik van slib is een belangrijk aandachtspunt in de living lab.

Twee onderzoekslijnen

Het ontwikkelen van nieuwe inrichtingsconcepten gebeurt zowel achter het bureau als in het veld. De theoretische studies vormen de basis voor de onderzoeken op locatie.

Studies

We voeren meerdere theoretische studies uit:

• Een retrospectieve analyse van eerder uitgevoerde ontpolderingsprojecten in de Zuidwestelijke Delta en de Eems-Dollard, aangevuld met inzichten uit Europese projecten over ontpoldering en slibsuppletie.
• Het vaststellen van ecosystemen in verschillende land-waterovergangen, met als doel: maatschappelijke voordelen evalueren en een plek geven in toekomstig kustbeleid.
• Een onderzoek naar de verschillen tussen een zandsuppletie en een suppletie aangelegd met slibrijk materiaal. Het onderzoek richt zich op de morfologische ontwikkeling (bouw en vorm) en het ecologisch herstel van de verschillende suppleties.
• Een onderzoek naar de wijze waarop betrokkenen het landschap beleven, nu en in de toekomst (volgens de mindscape-methode van HZ University of Applied Sciences). Gedurende het project doen we meerdere interviews en voeren we enquêtes uit.

Ateliers

Jaarlijks organiseren we ‘ontwerpateliers’ in Zeeland en Groningen. We interpreteren en verwerken de resultaten uit bovengenoemde theoretische studies. Belangrijke bevindingen geven vervolgens richting aan theoretische vervolgstudies. Een ontwerpatelier bestaat uit het uitvoeren van (groeps)opdrachten aan de hand van verschillende werkvormen.

Elk atelier heeft een specifiek doel:

• Jaar 1
  Het gebied en de betrokkenen leren kennen en eerste (on)mogelijkheden verkennen voor meervoudige kustverdediging.
• Jaar 2
  Mogelijke maatregelen benoemen voor meervoudige kustverdediging, aangevuld met een eerste verkenning van maatschappelijke voordelen van de ecosysteemdiensten.
• Jaar 3
  De eerste ontwerpen uitwerken voor de gebieden en de gevolgen daarvan beoordelen. Reflecteren op de aanpak en uitkomsten van het onderzoek tot nu toe en een begin maken met de handreiking voor meervoudig kustbeheer.
• Jaar 4
  De ontwerpen uitwerken en een reactie geven op de concept-handreiking.

Alle activiteiten in de living lab leiden uiteindelijk tot een wetenschappelijk artikel in 2024.

Contactpersoon living lab ‘Waterkerende landschappen’: Joost Stronkhorst.